Szczególna ostrożność – ostrożność polegającą na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie. (Ustawa Prawo o ruchu drogowym)

Wśród najbardziej podstawowych zasad ruchu drogowego znajduje się przepis wynikający z Art. 3. 1., który mówi: Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo gdy ustawa tego wymaga – szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie.

Powyższe oznacza, że w ruchu drogowym nie ma miejsca na jakąkolwiek nieostrożność. Za każdym razem, gdy kierowca wsiada za kierownicę, musi być skoncentrowany na prowadzeniu pojazdu i musi wykazywać się ostrożnością. W wybranych sytuacjach musi jednak zwiększyć uwagę i prowadzić pojazd z jeszcze większą ostrożnością iż zazwyczaj. Wtedy właśnie mówimy o szczególnej ostrożności. Katalog sytuacji, kiedy należy ją zachować, jest określony w ustawie prawo o ruchu drogowym:
 

• Przechodzenie przez jezdnię lub torowisko,
• włączanie się do ruchu,
• zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu,
• cofanie,
• wyprzedzanie,
• zbliżanie się do skrzyżowania,
• zbliżanie się do przejścia dla pieszych,
• przejeżdżanie obok oznaczonego przystanku tramwajowego nieznajdującego się przy chodniku,
• zbliżanie się do przejazdu dla rowerzystów,
• zbliżanie się do przejazdu kolejowego,
• jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza, spowodowanej mgłą, opadami atmosferycznymi lub innymi przyczynami,
• kierowanie rowerem i korzystanie z drogi dla rowerów i pieszych,
• przejeżdżanie obok pojazdu oznaczonego tablicą z literą „L”(nauka jazdy),
• przejeżdżanie obok pojazdu przewożącego dzieci lub młodzież lub autobusu szkolnego,
• przejeżdżanie obok pojazdu przeznaczonego do przewozu osób niepełnosprawnych,
• jazda pojazdem nienormatywnym,
• jazda pojazdem uprzywilejowanym w sytuacji, gdy kierowca nie stosuje się do przepisów ruchu drogowego,
• jazda pojazdem wykonującym na drodze czynności porządkowe, remontowe lub modernizacyjne, gdy kierowca zgodnie z nadanym prawem nie stosuje się do przepisów o obowiązku jazdy na jezdni lub przy jej prawej krawędzi oraz o zatrzymaniu i postoju.

Ustawa nakazuje zachować szczególną ostrożność w wymienionych sytuacjach, ale kierowca uczestniczący w ruchu drogowym bez wątpienia znajdzie i inne przypadki, gdzie szczególna ostrożność byłaby zalecana – np. przejeżdżanie obok miejsca, gdzie dzieci grają w piłkę, przejeżdżanie obok szkoły w czasie przerwy pomiędzy lekcjami, przejeżdżanie przez las po zmroku, gdy na drodze mogą pojawić się dzikie zwierzęta itp. Kierowca za każdym razem musi samodzielnie podejmować decyzje, jakie środki przedsięwziąć, by jazda odbywała się bezpiecznie i nie doszło do jakiegokolwiek wypadku. Należy się bowiem stosować do zasady:  „Dobry kierowca to nie tylko ten, który nie powoduje wypadków, ale zwłaszcza ten, który w żadnym nie uczestniczy”. To oznacza, że w określonych sytuacjach kierowca powinien maksymalnie skupić się na prowadzeniu pojazdu i np. nie uczestniczyć w rozmowie z pasażerami, nie szukać czegokolwiek w schowku, nie ustawiać nawigacji, nie szukać właściwego adresu – nie zajmować się niczym innym, jak prowadzenie auta. Obowiązek zachowania szczególnej ostrożności najczęściej występuje podczas zbliżania się do skrzyżowań lub przejść dla pieszych, a więc do miejsc, gdzie ryzyko wystąpienia wypadku jest dużo większe. Nieostrożna jazda, zagapienie się, rozproszenie uwagi może niestety być przyczyną zderzenia lub potrącenia, nawet jeśli kierowca jechał zgodnie z przepisami. Przykładem może być tutaj poniższa sytuacja:

Widoczny na nagraniu czarny samochód jechał drogą z pierwszeństwem, miał zielone światło, ale i tak ostatecznie wylądował na chodniku kołami do góry. Winę w tej sytuacji bezsprzecznie ponosi kierowca srebrnego audi, ale gdyby kierowca czarnego auta zachował szczególną ostrożność, rozejrzał się przed wjechaniem na krzyżowanie i wyhamował przed pojazdem wymuszającym pierwszeństwo, wówczas do wypadku w ogóle by nie doszło. Jak twierdzi autor nagrania, w wypadku nikt nie ucierpiał, ale byłoby zupełnie inaczej, gdyby na chodniku znajdowali się piesi. Oprócz tego po wystąpieniu takiej sytuacji, kierowca doznaje szoku, a jego skutki mogą być trudne do przewidzenia. Uraz psychiczny może być na tyle duży, że poszkodowany kierowca w ogóle zrezygnuje z prowadzenia auta w przyszłości. Dlatego też najlepiej w wypadkach w ogóle nie uczestniczyć, a odpowiednio częste stosowanie szczególnej ostrożności z pewnością w tym pomoże.